حسابداری، امور مالی و هوش محاسباتی

شاخص فلاکت یک شاخص کلیدی برای ارزیابی وضعیت اقتصادی جامعه و اثرات آن بر رفاه مردم است. افزایش این شاخص نشانه‌ای از تشدید مشکلات اقتصادی است که بر رفاه  افراد جامعه تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل شاخص فلاکت به عنوان یک ابزار مهم برای سیاست‌گذاران جهت اتخاذ تصمیمات مناسب جهت بهبود شرایط اقتصادی است. به ویژه در دوره‌های بحران و رکود اقتصادی، این شاخص به عنوان چراغ هشدار عمل کرده و ضرورت اتخاذ سیاست‌های اصلاحی را بیش‌ از پیش نمایان می‌سازد. یکی از متغیرهای اثرگذار بر شاخص فلاکت، نرخ ارز است. با توجه به اهمیت شاخص فلاکت و جهش‌های ارز در چند سال گذشته پژوهش حاضر به ارزیابی رابطه علی بین نرخ ارز  و نوسان آن با شاخص فلاکت در بازه زمانی بهار 1380 تا تابستان 1403 پرداخته است. با توجه به نوسانات اقتصادی متعدد در کشور و احتمال وقوع شکست‌های ساختاری، در پژوهش حاضر از تقریب فوریه برای لحاظ شکست­های ساختاری در آزمون­های ایستایی متغیرها، هم­انباشتگی و علیت استفاده شده است. همچنین از روش GARCH برای برآورد عدم قطعیت نرخ ارز  برای بررسی رابطه علی بین عدم قطعیت نرخ ارز و شاخص فلاکت استفاده شده است. نتایج بیانگر وجود رابطه علی یک طرفه از نرخ ارز به شاخص فلاکت و رابطه علی دو طرفه بین عدم قطعیت نرخ ارز و شاخص فلاکت است. بنابراین ناپایداری نرخ ارز می‌تواند آثار مخربی را بر رفاه اقتصادی مردم (شاخص فلاکت) بر جای گذارد و از آن جا که تکانه‌های خارجی عمدتاً از طریق نرخ ارز و نوسانات آن بر اقتصاد کشور و در نتیجه بر تورم و بیکاری تأثیر می‌گذارند، از همین رو توجه به تکانه‌های خارجی و پیش‌بینی آن‌ها و استفاده از ابزارهایی که بتواند اقتصاد کشور را در مواجهه با آن‌ها توانمند سازد از اولویت برخوردار است.

بازار سرمایه یکی از مهمترین بخش­های اقتصادی است که وضعیت آن ارتباط نزدیکی با ساختار اقتصادی کشور دارد. بازار بورس به علت شفافیت و سرعت انجام معاملات به عنوان یکی از گزینه‌های قابل توجه در سرمایه گذاری شناخته می‌شود؛ به عبارتی فعال بودن بازار بورس سبب تسهیل در تأمین مالی شرکت­ها و به کارگیری سرمایه‌های خُرد که اغلب غیر مولد هستند، در مسیر تولید خواهد شد. شاخص­های بورس در بیشتر کشورها یکی از اصلی ترین معیارهای قابل اعتماد به منظور بررسی بازارهای مالی به شمار می­آید. شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران نیز نمایانگر روند کلی بازار بورس در ایران و نشان دهنده وضعیت کلی بازار سرمایه است؛ بنابراین درک و تحلیل شاخص کل و تغییرات آن میتواند به فعالان بازار سرمایه در اتخاذ تصمیم‌های مناسبتر یاری رساند؛ همچنین شاخص بورس مورد استفاده پژوهشگران مالی نیز قرار می‌گیرد. آن‌ها برای مقایسه بازدهی بازار سرمایه با سایر بازارها و همچنین برای اندازه گیری تأثیرگذاری عوامل مختلف بر بازدهی بازار از شاخص بورس استفاده می­کنند. مقاله حاضر از منظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت تحلیلی توصیفی می‌باشد و در دسته تحقیقات پس رویدادی قرار می‌گیرد (استفاده از اطلاعات حد فاصل سال‌های 1/01/1391الی 29/12/1402) و جهت تخمین مدل از روش خود رگرسیون برداری ساختاری استفاده شده است. این مقاله، به بررسی مدلسازی رفتاری نوسانات شاخص سهام با تاکید بر ریسک بازار و نوسانات حجم معاملات پرداخته شده است. در مقاله حاضر در ابتدا به تصریح مدل تحقیق پرداخته شده است، سپس آزمونهای پایایی با استفاده از روش فیلیپس پرون صورت می‌پذیرد و در ادامه به انجام آزمونهای همجمعی با استفاده از آزمون جواهانسن - جیسیلیوس پرداخته شده و در ادامه به تخمین مدل پرداخته و آزمونهای ثبات مدل، IMPULSE RESPONSE و تجزیه واریانس نیز صورت پذیرفته است.  نتایج حاصل از تخمین مدل گویای این مطلب می‌باشد که ضرایب اکثر متغیرهای اصلی و تاثیر گذار بر نوسانات شاخص کل سهام در ایران و مطابق با مبانی نظری موضوع می‌باشد. اصلی ترین متغیرهایی که در نتایج مدل خودرگرسیون برداری ساختاری لازم و قابل تحلیل می‌باشد، تکانه‌های وارد شده از ناحیه صرف ریسک بازار، نوسانات نرخ اونس جهانی طلا، نوسانات نرخ ارز، نوسانات نرخ بیت کوین، نوسانات نفت اوپک و نوسانات حجم معاملات سهام می‌باشد. مطابق با نتیجه تخمین مدل متغیرهای نرخ بیت کوین و صرف ریسک بازار بر نوسانات شاخص سهام تاثیر معنیدار ندارد و سایر متغیرهای توضیحی مدل بر نوسانات شاخص سهام در سطح اطمینان 95 درصد معنادار می‌باشد.

به جرات می‌توان گفت ریزش‌های یکباره بازارهای مالی در صد سال گذشته یکی از اتفاقات بزرگ جوامع انسانی بوده است؛ اتفاقی که علاوه بر ضرر رساندن به گروه عظیمی از سرمایه‌گذاران سبب تصمیم‌های بزرگی نیز شده است. رخداد بحران¬های مالی اخیر در سطح جهان و به¬دنبال آن، ریزش یکباره قیمت سهام شرکت¬ها در بازارهای مالی و متضرر شدن تعداد زیادی از سرمایه¬گذاران، توجه بسیاری از پژوهشگران و محققان مالی را به موضوع سقوط بازارهای مالی و پیش¬بینی آن جلب کرده است. سقوط قیمت بازارهای مالی ضرر و زیان قابل توجهی به ثروت سرمایه گذاران وارد می¬کند و باعث کاهش اعتماد آنها به بازار سرمایه می¬شود. در این مطالعه به بررسی موضوع تخمین مدل نرخ سقوط بازار مالی در ایران با تاکید بر رفتارهای پویای شاخص سهام آزاد شناور و بازده نقدی با استفاده از اقتصاد سنجی سریهای زمانی پرداخته شده است. دوره زمانی تحقیق حد فاصل سالهای 1375 تا 1402 در ایران می باشد. تخمین مدل با استفاده از تکنیک خودرگرسیون برداری با وقفه های توزیعی گسترده ARDL صورت پذیرفته است. این مطالعه از منظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت تحلیلی توصیفی می باشد همچنین در دسته تحقیقات پس رویدادی قرار گرفته است. مطابق با نتیجه تخمین مدل شاخص سهام آزاد شناور دارای ضریبی برابر با 0.173730- می باشد و احتمال محاسباتی برای این ضریب برابر با 0.0046 می باشد که نشان از تاثیر معنادار در سطح اطمینان 95% درصد بر نرخ سقوط بازار مالی در ایران طی دوره زمانی تحقیق دارد. ضریب متغیر شاخص بازده نقدی در مدل برابر 0.213467- می باشد و احتمال متناظر با آن برابر با 0.0061 می باشد که نشان می دهد شاخص بازده نقدی نیز بر نرخ سقوط بازار مالی در ایران دارای تاثیر معنادار در بازه خطای 5درصد می باشد. ضرایب متغیرهای شاخص 50 شرکت برتر بورس، شاخص مالی و شاخص صنعت (با یک دوره وقفه) به ترتیب برابر با 0.949789- و 0.755780- و 0.514797- می باشند و احتمالات محاسباتی برای این ضرایب به ترتیب برابر با 0.0018 و 0.190 و 0.0212 می باشند که نشان از این موضوع دارد که این متغیرها نیز بر نرخ سقوط بازار مالی در ایران دارای تاثیر منفی و معنادار در سطح اطمینان 95 درصد می باشند.

هدف اصلی مقاله حاضر مدل‌سازی سیستم‌های حسابداری مدیریت استراتژیک یک بررسی چند سطحی است. این تحقیق بر اساس هدف در دسته تحقیقات کاربردی‌‌ بوده و از لحاظ ماهیت و روش در دسته تحقیقات توصیفی و از نظر روش اجرا پیمایشی است. نمونه تحقیق حاضر مدیران ارشد مالی شرکت‌های بورسی و فرا بورسی هستند. حجم نمونه 251 نفر تعیین گردید. بر اساس نتایج، 32 متغیر موثر بر حسابداری مدیریت استراتژیک در مدل‌های لاجیت، پرابیت و احتمال چند گانه وارد گردیدند. بر اساس نتایج دقت مدل‌های لاجیت از سایر رویکردها بالاتر ارزیابی گردید؛ بر اساس خاصیت چارکی متغیر حسابداری مدیریت استراتژیک جهت شناسایی رفتار نامتقارن این متغیر؛ در سه سطح طبقه‌بندی گردید. بر اساس آزمون راست‌نمایی و آزمون دویانس و مک فادن؛ متغیر حسابداری مدیریت استراتژیک در سطح مورد بررسی قرار گرفت. متغیرهای مورد بررسی بر حسابداری مدیریت استراتژیک متغیر در هر سه سطح اثر معناداری داشتند؛ اما این تأثیر در سطح بالا عموماً قوی‌تر از سایر سطوح مورد بررسی بود. در میان متغیرهای استراتژی شرکت استراتژی تمایز نسبت به سایر استراتژی‌ها اثر قوی‌تری بر حسابداری مدیریت استراتژیک داشت. تجربه حسابرسی مدیر ارشد صرفاً در سطوح بالا اثر معناداری بر متغیر حسابداری مدیریت استراتژیک داشت. ویژگی‌های حسابرس بر متغیر حسابداری مدیریت استراتژیک در تمامی سطوح تأثیر معناداری داشت. فرهنگ سازمانی نیز در تمامی سطوح تأثیر معناداری بر متغیر مورد بررسی دارد. ابزارهای نوین در حوزه هوش مصنوعی صرفاٌ در سطح بالا تأثیر معناداری بر متغیر حسابداری مدیریت استراتژیک داشتند. شاخص‌های مدیریت منابع انسانی، نوآوری و چرخه عمر نیز بر متغیر مذکور تأثیر معناداری داشتند. با توجه به اینکه ضرایب حسابداری مدیریت استراتژیک بالا، متوسط و پایین از لحاظ آماری معنادار بوده و عموماً میزان ضرایب در حسابداری مدیریت استراتژیک بالا قوی‌تر از حالت پایین است در رفتار نامتقارن در متغیر حسابداری مدیریت استراتژیک مورد تأیید قرار می‌گیرد.

هدف این پژوهش بررسی نقش مالکان نهادی در کاهش نوسانات رفتاری بازار با تمرکز بر شاخص همزمانی قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران است. این مطالعه از نوع کاربردی-تحلیلی است. داده‌های ۱۲۴ شرکت پذیرفته‌شده در بورس تهران طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ گردآوری و با استفاده از مدل رگرسیون پانل دیتا و شبیه‌سازی بازی تکاملی تحلیل شده‌اند. متغیر وابسته همزمانی قیمت سهام و متغیرهای مستقل شامل درصد مالکیت نهادی، حجم معاملات نهادی، بازده بازار و هزینه سرمایه بود. برای تحلیل پویایی رفتار سرمایه‌گذاران نیز از معادلات پویای تکاملی در محیط MATLAB استفاده شد. نتایج مدل رگرسیون نشان داد مالکیت نهادی و حجم معاملات نهادی تأثیر منفی و معناداری بر شاخص همزمانی قیمت دارند (p < 0.01). همچنین، هزینه سرمایه رابطه مثبت و معناداری با همزمانی قیمت داشته و متغیرهای کنترلی مانند اندازه شرکت و نقدشوندگی سهام تأثیر کاهنده‌ای بر این شاخص دارند. یافته‌های مدل تکاملی نیز نشان دادند که در شرایط مالکیت نهادی بالا و هزینه سرمایه پایین، سهم استراتژی‌های تحلیلی در میان سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابد و رفتارهای تقلیدی کاهش می‌یابد. سناریوهای حساسیت تأیید کردند که اثربخشی نهادها وابسته به سایر عوامل ساختاری و رفتاری بازار است. حضور مؤثر مالکان نهادی می‌تواند از طریق ارتقای تحلیل‌گری و کاهش رفتارهای هیجانی به کاهش نوسانات رفتاری بازار کمک کند، مشروط بر آنکه هزینه سرمایه و حساسیت رفتاری نیز در سطوح مناسبی کنترل شوند. ترکیب تحلیل آماری و مدل‌سازی رفتاری در این پژوهش، چارچوبی یکپارچه برای درک دینامیک تصمیم‌گیری در بازارهای نوظهور فراهم می‌سازد.

بانک‌ها نقش حیاتی در ایجاد نقدینگی و تبدیل ریسک در عملیات اقتصادی هر کشوری در سطح خرد یا کلان ایفا می‌کنند. بانک‌های تجاری از بدهی‌های نسبتاً با نقدینگی بالا در راستای تأمین مالی دارایی‌های نسبتاً غیرنقد استفاده می‌کنند، بنابراین نقدینگی فردی خود را برای حفظ عملکرد عادی سیستم مالی و ارتقای توسعه اقتصادی آزاد می‌کنند. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر اثربخشی مدیریت ریسک نقدینگی در بانک‌های عراقی به انجام رسیده است. با تكیه بر تحلیل حوزه دانش و الگوی كیفی تحلیل محتوی عوامل مؤثر بر اثربخشی مدیریت ریسک نقدینگی در بانک‌های عراقی شناسایی گردید. سپس با نظر سنجی اقناعی دلفی، ۱۷ نفر از صاحب نظران در حوزه مدیریت ریسک، به روش غیر تصادفی انتخاب و با الگوی تحلیل شبكه فازی اقدام به ارزیابی و پالایش مؤثرترین سنجه‌های اندازه‌گیری متغیرها و تبیین مدل نهایی پیشنهادی گردید. بر مبنای تحلیل‌های نهایی، اثربخشی مدیریت ریسک مشتمل بر 10 خوانش سازمانی، سازگاری و انطباق، فشار رقابتی، پیچیدگی، حمایت دولت، توانمندی‌های مدیریتی، عدم اطمینان در بازار، مزیت نسبی، توانمندی‌های فنی و همراهی ذی نفعان به عنوان عوامل مؤثر تلقی و مؤلفه‌های اندازه‌گیری آن‌ها شناسایی و پالایش گردید. در این پژوهش عوامل مؤثر بر اثربخشی مدیریت ریسک نقدینگی در بانک‌های عراقی شناسایی گردید و سپس به ارایه یک مدل مؤثر جهت اندازه‌گیری مؤلفه‌های فنی پرداخته شد.

هدف پژوهش حاضر پیش بینی ریسک حسابرسی براساس الگوریتم حافظه طولانی کوتاه مدت در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و مقایسه نتایج حاصل از آن با سایر الگوریتم‌های یادگیری عمیق می‌باشد. به منظور نیل به این هدف 1650 سال-شرکت (150 شرکت برای 11 سال) مشاهده جمع آوری شده از گزارش‌های مالی سالیانه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1392 تا 1402 مورد آزمون قرار گرفته اند. در پژوهش حاضر از چهار الگوریتم یادگیری عمیق ( شامل الگوریتم‌های حافظه طولانی کوتاه مدت (LSTM)، ماشین بردار پشتیبان(SVM)، شبکه عصبی پیچشی(CNN) و شبکه عصبی بازگشتی (RNN)) و همچنین جهت انتخاب متغیرهای نهایی پژوهش از روش آزمون مقایسه میانگین دو نمونه جهت ایجاد مدل استفاده شده است. نتایج حاصل از الگوریتم‌های یادگیری عمیق نشان می‌دهد که صحت کلی الگوریتم‌های LSTM، SVM، CNN و RNN به ترتیب 99.1%، 89.6%، 85.8% و 96.4% می‌باشد که نشان دهنده این است الگوریتم LSTM بهترین عملکرد و الگوریتم CNN بدترین عملکرد را در پیش بینی ریسک حسابرسی دارد. به عبارت دیگر، نتایج نشان دهنده  کارآ بودن الگوریتم حافظه طولانی کوتاه مدت (LSTM)  نسبت به سایر الگوریتم‌های یادگیری عمیق می‌باشد. بنابراین در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران الگوریتم LSTM کاراترین مدل را برای پیش بینی ریسک حسابرسی فراهم می‌کند. یافته‌های پژوهش حاضر می‌تواند اطلاعات سومندی در بهبود پیش بینی ریسک حسابرسی و کاهش خطا در ارزیابی اطلاعات صورت‌های مالی، ارزیابی بهتر شواهد حسابرسی بر مبنای اطلاعات و اتخاذ اظهارنظر مبتنی بر واقعیت توسط حسابرسان فراهم کند.

هدف از این پژوهش تبیین محتمل‌ترین گزینه‌های مرتبط با آینده حرفه حسابرسی در دهه آینده است. مطالعه از لحاظ ماهیت، آمیخته (کیفی - کمّی)، از منظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش توصیفی – تحلیلی است. در بخش کیفی از روش تحلیل سناریو برای تعیین پیشران‌های کلیدی موثر بر آینده‌پژوهی توسعه فناوری اطلاعات در حرفه حسابرسی و در بخش کمی از روش دلفی در دو مرحله استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه خبرگان حرفه‌ای و دانشگاهی توسعه فناوری اطلاعات در حسابرسی (شامل مدیران ارشد سازمان حسابرسی، اساتید و اعضای محترم هیئت علمی رشته‌های حسابداری و حسابرسی كه در زمینه عوامل مؤثر بر حرفه حسابرسی، آینده حسابرسی و حسابداری، حسابرسی و توسعه فناوری اطلاعات، مقالات چاپ شده دارند یا پایان‌نامه‌هایی در این حوزه‌ها را راهنمایی می‌كنند) بود. به‌منظور انتخاب نمونه، از روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند انتخابی و از تکنیک اشباع‌نظری استفاده شد، به‌طوری‌که بعد از انجام 13 مصاحبه، اطلاعات بدست آمده تکراری شد و جهت اطمینان از رخداد اشباع، مصاحبه‌ها تا 15 نفر ادامه یافت. در بخش کیفی به‌منظور اطمینان از روایی داده‌ها از معیار بازبینی توسط همکار و برای محاسبه پایایی داده‌ها از شاخص دو کدگذار استفاده شد. در بخش کمی نیز به‌منظور اطمینان از روایی داده‌ها از روایی محتوایی با استفاده از نظرسنجی از 8 نفر از اساتید و برای محاسبه پایایی داده‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل دلفی در دو مرحله حاکی از پذیرش 16 پیشران در حوزه توسعه فناوری اطلاعات در حرفه حسابرسی بود. تفسیر نتایج نشان داد با پیشرفت فناوری در آینده، اعتماد مشتریان به حسابرسی خودکار بیش از حسابرسی دستی خواهد بود و به دلیل کشف تقلب گسترده‌تر توسط هوش مصنوعی، رابطه حسابرس و مشتریان پرتنش‌تر خواهد شد، همچنین مشتریان حسابرسی با توجه به افزایش اتوماسیون (راحت‌تر و کم هزینه‌تر شدن کارها) قیمت‌های فعلی خدمات حسابرسی را مناسب نمی‌دانند. از این‌رو، علی‌رغم چالش‌هایی که فناوری‌های جدید ایجاد می‌کنند، برای حسابرسان نقش حمایتی خواهند داشت.