شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر حسابداری خلاقانه با رویکرد نظریه داده‌بنیاد

نویسندگان

    محمدرضا مقدم گروه حسابداری، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.
    فایق احمدی * گروه مدیریت مالی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران faeghahmadi@gmail.com
    سید نیما ولی نیا گروه حسابداری، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.

کلمات کلیدی:

حسابداری خلاقانه, شاخص‌های فنی., شاخص‌های محیطی, نظریه داده‌بنیاد

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و تبیین عوامل فنی و محیطی مؤثر بر بروز حسابداری خلاقانه در شرکت‌های ایرانی و ارائه یک مدل مفهومی مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، کیفی و اکتشافی بود. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۵ نفر از خبرگان حوزه حسابداری و حسابرسی گردآوری شد که با روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌برفی انتخاب شده بودند. تحلیل داده‌ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی و با بهره‌گیری از نرم‌افزار MAXQDA انجام گرفت و اعتبار یافته‌ها از طریق معیارهای گوبا و لینکلن و بازبینی مشارکت‌کنندگان تضمین شد. نتایج تحلیل داده‌ها منجر به استخراج ۲۸۹ مفهوم اولیه گردید که در قالب پنج مقوله اصلی شامل عوامل علّی (مانند فشار عملکردی کوتاه‌مدت و ابهام استانداردها)، عوامل زمینه‌ای (نظیر فرهنگ سازمانی سودمحور و ضعف اخلاق حرفه‌ای)، عوامل مداخله‌گر (از جمله تضعیف استقلال حرفه‌ای حسابرسی و کیفیت حاکمیت شرکتی)، راهبردها (مدیریت سود تعهدی و واقعی و تکنیک‌های افشا) و پیامدها (کاهش شفافیت، تضعیف اعتماد سرمایه‌گذاران، و بحران‌های مالی) سازمان‌دهی شدند. در نهایت، مقوله هسته پژوهش تحت عنوان «تعامل شاخص‌های فنی و محیطی در شکل‌گیری حسابداری خلاقانه» شناسایی شد.یافته‌ها نشان داد که حسابداری خلاقانه نه صرفاً محصول ضعف فنی استانداردهای حسابداری، بلکه نتیجه برهم‌کنش پیچیده عوامل فنی و محیطی است. مدل مفهومی ارائه‌شده می‌تواند به‌عنوان چارچوبی کاربردی برای مدیران، حسابرسان و نهادهای نظارتی در جهت شناسایی نقاط آسیب‌پذیر، تقویت کنترل‌های داخلی، ارتقای شفافیت و پیشگیری از بروز حسابداری خلاقانه مورد استفاده قرار گیرد.

دانلودها

دسترسی به دانلود اطلاعات مقدور نیست.

مراجع

Abed, S. (2022). Corporate governance and creative accounting: Evidence from emerging markets. International Journal of Accounting.

Beestaker, R., Brody, R., & Pacini, C. (2006). Regulatory frameworks and accounting manipulation. Managerial Auditing Journal.

Brown, J., & Black, W. (2014). Internal controls and financial reporting. Journal of Applied Accounting Research, 15(2), 180-198.

Chen, Y., & Yang, J. (2020). IFRS complexity and creative accounting. Accounting Research Journal.

Healy, P. M., & Wahlen, J. M. (1999). A review of the earnings management literature and its implications for standard setting. Accounting Horizons, 13(4), 365-383. https://doi.org/10.2308/acch.1999.13.4.365

Jahankhani, K. (2019). Consequences of Creative Accounting on Investor Trust. Financial Research.

Jones, M. (2011). Creative accounting, fraud and international accounting scandals. Wiley. https://doi.org/10.1002/9781119208907

Masenabadi Farahani, H. (2017). Investigating the Effect of Creative Accounting on the Quality of Financial Reporting. Quarterly Journal of Accounting and Auditing.

Mulford, C. W., & Comiskey, E. E. (2022). The financial numbers game: Detecting creative accounting practices. John Wiley & Sons.

Najafi, R. (2025). The theory of the social role of auditors and predicting accountability behavior in environmental issues. Journal of Accounting and Management Sciences, 6(3), 138-155.

Rahman, A. (2023). Creative accounting practices: A global perspective. Journal of Accounting and Finance.

Rezaei, M. (2017). A Study of the Dimensions of Creative Accounting in Iranian Companies. Quarterly Journal of Accounting Research.

Saadati, E., Ansari, Z., Farahmandnia, A., & Asadi Mehr, K. (2025). A strategy-oriented approach to the application of artificial intelligence technology in accounting: With reference to auditing and management accounting trends. Strategic Management Accounting Quarterly, 2(2), 1-20.

Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage.

Supriya, A., & Vidhey, K. (2018). Market pressure and earnings management. Asian Journal of Accounting Research.

Trevisan, P., & Mouritsen, J. (2023). Compromises and compromising: Management accounting and decision-making in a creative organisation. Management Accounting Research, 60, 100839. https://doi.org/10.1016/j.mar.2023.100839

Wang, L., & Smith, J. (2025). Social Role Theory and Auditor Environmental Accountability: A Multinational Study. Journal of Accounting Research, 63(1), 123-150.

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۴/۰۷/۲۵

ارسال

۱۴۰۴/۰۳/۱۰

بازنگری

۱۴۰۴/۰۶/۱۷

پذیرش

۱۴۰۴/۰۶/۲۴

شماره

نوع مقاله

Articles

ارجاع به مقاله

مقدم م. .، احمدی ف.، و ولی نیا س. ن. . (1404). شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر حسابداری خلاقانه با رویکرد نظریه داده‌بنیاد. حسابداری، امور مالی و هوش محاسباتی، 1-19. https://jafci.com/index.php/jafci/article/view/174

مقالات مشابه

1-10 از 106

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.