تاثیر سیاست‌های ارزی و تغییر نرخ ارز بر امنیت غذایی در جمهوری اسلامی ایران

نویسندگان

    منصور انصاری * دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران Mansoor.ansary1334@gmail.com
    ابوالفضل دلاوری دانشیار علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
    مصطفی کواکبیان استادیار علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

کلمات کلیدی:

امنیت غذایی, ارز ارزان, قیمت, کالاهای اساسی, سیاست توزیعی, رانت خواری

چکیده

یکی از شاخص‌های عمده و تاثیرگذار بر امنیت غذایی طی سال‌های بعد از انقلاب تغییر مداوم نرخ ارز دولتی با نام‌های متفاوت بوده است. نرخ ارز یکی از شاخصه‌های موثر بر امنیت غذایی است. با توجه به این مسئله مطالعه ی حاضر با هدف بررسی  تاثیر سیاست‌های ارزی و تغییر نرخ ارز بر امنیت غذایی  انجام شد. یکی از متغیرهای کلیدی و اثرگذار بر امنیت غذایی در ایران طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، تغییرات مکرر نرخ ارز دولتی با عناوین مختلف بوده است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی–تحلیلی به بررسی تأثیر سیاست‌های ارزی و نوسانات نرخ ارز بر امنیت غذایی کشور از ابتدای انقلاب تا سال ۱۴۰۴ پرداخته است. در بخش توصیفی، عوامل مؤثر بر تولید و توزیع غذا شامل شرایط اقلیمی، منابع آب، نهاده‌های تولید، فناوری‌های نوین و ساختارهای بازرگانی مورد شناسایی قرار گرفت؛ در بخش تحلیلی نیز با استفاده از مدل سوات( نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها) ارزیابی و راهکارهای اجرایی پیشنهاد شد. یافته‌ها نشان داد که هرچند نظام حاکمیتی ایران همواره تأمین حداقل کالاهای اساسی را مد نظر داشته است، اما فقدان یک راهبرد پایدار و بلندمدت موجب غلبه رویکردهای توزیعی بر سیاست‌های امنیت غذایی شده است. تخصیص ارز ترجیحی برای واردات نهاده‌های دامی و کشاورزی و کالاهای آماده مصرف، زمینه‌ساز رانت، امضاهای طلایی و فساد ساختاری گردیده و وابستگی به واردات را افزایش داده است. به‌رغم برخورداری ایران از ظرفیت‌های طبیعی و ژئوپولیتیکی، سیاست‌های امنیت غذایی بیشتر در قالب راهبردهای محافظه‌کارانه و دفاعی دنبال شده است، در حالی که شرایط بالقوه برای حرکت به سمت راهبردهای تهاجمی و رقابتی وجود دارد. در نهایت، نتایج تأکید می‌کنند که امنیت غذایی باید به‌مثابه یک راهبرد ملی پایدار مبتنی بر تقویت زیرساخت‌های تولید کشاورزی، بهره‌گیری هوشمندانه از آب مجازی و واردات هدفمند بازتعریف شود، نه صرفاً یک سیاست اجرایی مقطعی و توزیعی.

دانلودها

دسترسی به دانلود اطلاعات مقدور نیست.

مراجع

Barrett, B. C. (2013). Food Security and Sociopolitical Stability. OUP Oxford Agricultural Economics and Development. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199679362.001.0001

Christensen, S. A. (1996). Iran during the Sassanid period. Negah.

Deaton, B. J., & Lipka, B. (2015). Political Instability and Food Security. Journal of Food Security, 3(1), 29-33. https://doi.org/10.12691/jfs-3-1-5

Emami, M. (2021). Food Security, Developments, Assessment and Analysis. Strategy book.

García-Marín, M. E., Martínez Rojas, E., Valencia-Arias, A., & et al. (2025). Perspectives related to food sovereignty and climate change: Research agenda and related global factors. F1000research, 14, 74. https://doi.org/10.12688/f1000research.159877.2

Global Food Policy Report. (2025). Global food policy report 2025: Food systems for healthy diets and nutrition.

Kerr, W. (2023). Food Security: Availability, Income and Productivity. https://doi.org/10.4337/9781035312719

Manera, K., Hanson, C. S., Gutman, T., & Tong, A. (2019). Consensus Methods: Nominal Group Technique. In P. Liamputtong (Ed.). https://doi.org/10.1007/978-981-10-5251-4_100

Manogna, R. L., & Nishil, K. (2025). Does the financialization of agricultural commodities impact food security? An empirical investigation.

Manshadi, M. A., & Biniaz, E. (2011). The water crisis and the challenge of food supply in Iran from a national security perspective. Interdisciplinary Studies of Strategic Knowledge, 22.

Mkumbukiy, A., Loghmani-Khouzani, T., Madani, K., & Guenther, E. (2025). Agrifood systems' resilience for sustainable food security amid geopolitical tensions: a systematic literature review. Frontiers in Sustainable Food Systems, 9. https://doi.org/10.3389/fsufs.2025.1546851

Noori Naeini, M. S. (1999). Global Dimensions of Food Security. Institute for Planning and Agricultural Economics Research.

OECD-FAO. (2025). Outlook 2025-2034. www.oecd.org/en/publications/2025/07/oecd-fao-agricultural-outlook-2025-2034

Papargyropoulou, E., Ingram, J., Poppy, G. M., & et al. (2025). Research framework for food security and sustainability. npj Sci Food, 9, 13. https://doi.org/10.1038/s41538-025-00379-x

Rajizadeh, A., Tavakoli, M., Hajipour, M., Rabiey- Faradonbeh, M., Salehi- Abargouei, A., Milani-Bonab, A., & Nadjarzadeh, A. (2019). Food Security Status of Pregnant Women in Yazd, Iran, 2014-2015. JNFS, 4(3), 152-160. https://doi.org/10.18502/jnfs.v4i3.1306

Saberian, E. (2024). Applications of Artificial Intelligence in Regenerative Dentistry: Promoting Stem Cell Therapy and the Scaffold Development. Frontiers in Cell and Developmental Biology, 12. https://doi.org/10.3389/fcell.2024.1497457

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۳/۰۹/۲۵

ارسال

۱۴۰۳/۰۵/۰۶

بازنگری

۱۴۰۳/۰۸/۰۵

پذیرش

۱۴۰۳/۰۸/۱۵

شماره

نوع مقاله

Articles

ارجاع به مقاله

انصاری م.، دلاوری ا.، و کواکبیان م. (1403). تاثیر سیاست‌های ارزی و تغییر نرخ ارز بر امنیت غذایی در جمهوری اسلامی ایران. حسابداری، امور مالی و هوش محاسباتی، 2(3)، 104-119. https://jafci.com/index.php/jafci/article/view/152

مقالات مشابه

1-10 از 54

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.