اصول اخلاقی
در نشریه حسابداری، اقتصاد و هوش محاسباتی، ما به رعایت بالاترین استانداردهای اخلاقی در نشر متعهد هستیم. یکپارچگی پژوهش‌هایی که منتشر می‌کنیم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از تمامی ذی‌نفعان، از جمله نویسندگان، دبیران، داوران و ناشر، انتظار می‌رود که به دستورالعمل‌های اخلاقی و بهترین شیوه‌های تعیین شده توسط کمیته اخلاق نشر (COPE) پایبند باشند. این صفحه مسئولیت‌های اخلاقی و انتظارات مربوط به هر یک از طرف‌های درگیر در فرآیند انتشار را تشریح می‌کند.
۱. مسئولیت‌های اخلاقی نویسندگان
نویسندگانی که مقالات خود را به نشریه حسابداری، اقتصاد و هوش محاسباتی ارسال می‌کنند، باید به دستورالعمل‌های اخلاقی زیر پایبند باشند:
۱.۱ اصالت و سرقت ادبی
- کار اصیل: نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که مقاله ارسالی آن‌ها کاملاً اصیل بوده و قبلاً در جای دیگری منتشر نشده است. اگر مقاله شامل عناصر دیگری از سایر نویسندگان یا منابع باشد، استناد و تشکر مناسب الزامی است.
- سرقت ادبی: سرقت ادبی به هر شکلی، از جمله خودسرقت ادبی (استفاده از اثر منتشرشده قبلی خود بدون استناد مناسب)، کاملاً ممنوع است. تمامی ارسال‌ها از طریق ابزار iThenticate برای سرقت ادبی بررسی می‌شوند و هر مقاله‌ای که حاوی محتوای سرقت‌شده باشد، بلافاصله رد خواهد شد.
- استناد مناسب: نویسندگان باید به درستی به کارهای دیگران استناد کنند و از استفاده نامناسب یا گمراه‌کننده از منابع خودداری کنند. عدم استناد مناسب به کارهای قبلی، تخلف اخلاقی محسوب می‌شود.
۱.۲ یکپارچگی داده‌ها و جعل
- دقت داده‌ها: نویسندگان باید داده‌ها و نتایج پژوهش خود را به‌صورت صادقانه و شفاف ارائه دهند. جعل، تحریف یا دستکاری داده‌ها تخلف جدی در اخلاق نشر محسوب می‌شود و منجر به رد مقاله و احتمالاً گزارش به نهادهای مربوطه خواهد شد.
- نگهداری داده‌ها: نویسندگان باید داده‌های پژوهش خود را برای یک دوره معقول پس از انتشار نگهداری کنند و در صورت نیاز برای تأیید صحت داده‌ها، آن‌ها را در اختیار هیئت تحریریه یا داوران قرار دهند.
۱.۳ نویسندگی و مشارکت
- معیارهای نویسندگی: تنها افرادی که در طراحی، اجرا یا تفسیر پژوهش سهم قابل توجهی داشته‌اند، باید به عنوان نویسنده معرفی شوند. نویسنده مسئول باید اطمینان حاصل کند که همه نویسندگان همکار، مقاله نهایی را بررسی و تأیید کرده‌اند.
- تشکر از همکاران: مشارکت افرادی که معیارهای نویسندگی را ندارند (مانند کمک‌های فنی، نگارش یا حمایت مالی) باید در بخش «تشکر و قدردانی» مقاله ذکر شود.
- تغییر در نویسندگان: هرگونه تغییر در فهرست نویسندگان (اضافه یا حذف نویسنده) پس از ارسال باید توسط تمامی نویسندگان همکار تأیید شود و به هیئت تحریریه توضیح داده شود.
۱.۴ ارسال همزمان و انتشار تکراری
- ارسال همزمان: نویسندگان نباید همان مقاله را به بیش از یک نشریه به‌صورت همزمان ارسال کنند. ارسال همزمان یک مقاله به چندین نشریه، غیراخلاقی و غیرقابل قبول است.
- انتشار تکراری: نویسندگان نباید مقالات متعددی بر اساس یک مجموعه داده منتشر کنند مگر اینکه مقالات ارائه شده، به‌طور معناداری به گسترش دانش در زمینه مرتبط کمک کنند. در صورتی که مقاله‌ای بر مبنای اثر منتشرشده قبلی باشد، نویسنده باید به‌وضوح به انتشار قبلی اشاره کرده و تفاوت‌ها یا گسترش‌های جدید را توضیح دهد.
۱.۵ افشای تضاد منافع
- اعلام تضاد منافع: نویسندگان باید هرگونه تضاد منافع مالی یا شخصی که ممکن است بر پژوهش یا تفسیر آن تأثیر بگذارد، اعلام کنند. مثال‌هایی از تضاد منافع شامل منابع مالی، نقش‌های مشاوره‌ای، مالکیت سهام یا روابط با سازمان‌هایی است که ممکن است در نتیجه‌گیری پژوهش منفعت داشته باشند.
- شفافیت: شفافیت کامل در مورد تضادهای منافع به هیئت تحریریه و خوانندگان این امکان را می‌دهد تا بی‌طرفی و عینیت پژوهش را بهتر ارزیابی کنند.
۲. مسئولیت‌های اخلاقی دبیران
هیئت تحریریه نشریه حسابداری، اقتصاد و هوش محاسباتی مسئول اطمینان از اینکه فرآیند بررسی و انتشار به‌طور اخلاقی، بی‌طرفانه و شفاف انجام می‌شود، است. دبیران باید به استانداردهای اخلاقی زیر پایبند باشند:
۲.۱ انصاف و بی‌طرفی
- تصمیم‌گیری عینی: دبیران باید مقالات را صرفاً بر اساس شایستگی علمی آن‌ها، از جمله اصالت، اهمیت، وضوح و مرتبط بودن با حوزه نشریه، ارزیابی کنند. تضاد منافع شخصی، حرفه‌ای یا مالی نباید بر تصمیمات دبیران تأثیر بگذارد.
- محرمانگی: دبیران باید اطمینان حاصل کنند که تمامی مقالات ارسال‌شده برای بررسی به‌طور محرمانه با آن‌ها برخورد می‌شود. اطلاعات در مورد محتوای مقاله، وضعیت یا فرآیند بررسی فقط باید با افراد مربوطه، مانند داوران و اعضای تیم تحریریه، به اشتراک گذاشته شود.
۲.۲ تضاد منافع
- افشای تضادها: دبیران باید هرگونه تضاد منافع را که ممکن است بر بی‌طرفی آن‌ها تأثیر بگذارد، افشا کنند. اگر دبیر با مقاله‌ای تضاد منافع داشته باشد (مثلاً رابطه شخصی با نویسنده)، باید از مدیریت آن مقاله خودداری کند و مسئولیت را به دبیر دیگری محول کند.
۲.۳ فرآیند تصمیم‌گیری
- تصمیم‌گیری به‌موقع و شفاف: دبیران باید تلاش کنند تصمیمات مربوط به مقالات را در مدت زمان معقولی اتخاذ کنند و بازخورد سازنده و دلایل واضح برای رد یا پذیرش مقاله به نویسندگان ارائه دهند. تصمیمات باید بر اساس ارزیابی‌های داوران و قضاوت دبیر در مورد کیفیت مقاله اتخاذ شوند.
- اعتراضات و اصلاحات: دبیران باید به اعتراضات نویسندگان نسبت به تصمیمات سردبیر گوش دهند و در صورت بروز نگرانی‌های جدی اخلاقی پس از انتشار، آماده اصلاح یا پس‌گرفتن مقاله‌ها باشند.
۳. مسئولیت‌های اخلاقی داوران
داوران نقش حیاتی در تضمین کیفیت و یکپارچگی پژوهش‌های منتشرشده در نشریه حسابداری، اقتصاد و هوش محاسباتی ایفا می‌کنند. از داوران انتظار می‌رود که به اصول اخلاقی زیر پایبند باشند:
۳.۱ محرمانگی
- رعایت محرمانگی: داوران باید تمامی مقالاتی که برای بررسی دریافت می‌کنند را به عنوان اسناد محرمانه تلقی کنند. مقالات نباید بدون اجازه دبیر با دیگران به اشتراک گذاشته شوند و داوران نباید از اطلاعات به‌دست‌آمده در طول فرآیند بررسی برای سود شخصی یا حرفه‌ای خود استفاده کنند.
۳.۲ ارزیابی عینی و بازخورد سازنده
- ارزیابی عینی: داوران موظف به ارائه بازخورد عینی و سازنده به نویسندگان هستند و باید بر کیفیت پژوهش، سخت‌گیری روش‌شناسی، اعتبار یافته‌ها و وضوح نگارش تمرکز کنند. انتقاد شخصی از نویسندگان غیرمجاز و غیرحرفه‌ای است.
- توجیه توصیه‌ها: داوران باید توصیه‌های خود (پذیرش، رد، اصلاح) را با استدلال‌های روشن و مبتنی بر شواهد توجیه کنند. هر ادعایی که مبنی بر انتشار قبلی یک مطلب باشد باید با ارجاع به منبع مربوطه همراه باشد.
۳.۳ به‌موقع بودن
- بازبینی به‌موقع: از داوران انتظار می‌رود که ارزیابی‌های خود را در چارچوب زمانی تعیین‌شده توسط دبیر انجام دهند. اگر داور نتواند مهلت را رعایت کند یا احساس کند که در تخصص کافی برای ارزیابی مقاله ندارد، باید در اسرع وقت دبیر را مطلع کند.
۳.۴ تضاد منافع
- افشای تضاد منافع: داوران باید هرگونه تضاد منافع (مانند روابط شخصی، مالی یا حرفه‌ای با نویسندگان) را که ممکن است بر توانایی آن‌ها در ارائه ارزیابی بی‌طرفانه تأثیر بگذارد، افشا کنند. در صورت تضاد منافع، داور باید از بررسی مقاله انصراف دهد.
۴. مسئولیت‌های اخلاقی ناشر
ناشر نشریه حسابداری، اقتصاد و هوش محاسباتی به حمایت از هیئت تحریریه و حفظ بالاترین استانداردهای اخلاق نشر متعهد است. مسئولیت‌های اخلاقی ناشر شامل موارد زیر است:
۴.۱ حمایت از نظارت اخلاقی
- تأمین منابع: ناشر اطمینان می‌دهد که نشریه منابع لازم برای اجرای شیوه‌های اخلاقی، از جمله ابزارهای تشخیص سرقت ادبی (مانند iThenticate) و پلتفرم‌های مدیریت فرآیند داوری را دارد.
۴.۲ یکپارچگی نشر
- سیاست اصلاح و پس‌گیری: ناشر، با همکاری هیئت تحریریه، مسئول رسیدگی به مسائل اخلاقی در محتوای منتشرشده است. اگر پس از انتشار اشتباهات، نگرانی‌های اخلاقی یا موارد سوءرفتار پژوهشی شناسایی شود، ناشر اصلاحات، پس‌گیری‌ها یا ابراز نگرانی‌های لازم را انجام خواهد داد.
۴.۳ بایگانی و دسترسی
- حفظ آثار منتشرشده: ناشر اطمینان می‌دهد که تمامی مقالات منتشرشده از طریق سیاست‌های بایگانی و مخزن‌گذاری نشریه، مانند نمایه‌سازی در مگ‌ایران، SID و نورمگز و رعایت استانداردهای حفظ دیجیتال، به‌طور دائمی در دسترس هستند.
۵. رسیدگی به تخلفات اخلاقی
در نشریه حسابداری، اقتصاد و هوش محاسباتی، ما تخلفات اخلاقی را جدی می‌گیریم و هرگونه ادعای سوءرفتار یا رفتار غیراخلاقی را بررسی خواهیم کرد. اگر تخلف اخلاقی مشکوک شود:
- تحقیق: هیئت تحریریه تحقیقات کاملی را بر اساس دستورالعمل‌های ارائه‌شده توسط COPE انجام خواهد داد.
- نتایج: بسته به شدت تخلف، نتایج ممکن است شامل رد مقاله، انتشار اصلاحیه یا پس‌گیری، اطلاع‌رسانی به نهاد نویسندگان یا اقدامات دیگری باشد که هیئت تحریریه مناسب می‌داند.
ما از تمامی نویسندگان، داوران و دبیران می‌خواهیم که با دستورالعمل‌های اخلاقی COPE آشنا شوند و در صورت داشتن هرگونه نگرانی در مورد شیوه‌های اخلاقی در نشریه، با تیم تحریریه تماس بگیرند.
بیانیه شفافیت در استفاده از هوش مصنوعی
با توجه به پیشرفت‌های سریع در حوزه فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، به‌ویژه در زمینه نگارش متون علمی، ترجمه، تحلیل داده‌ها و بازبینی نگارشی، مجله علمی ما بر آن است که استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در فرآیند تهیه، داوری و انتشار مقالات را با شفافیت کامل و در چارچوب اصول اخلاق نشر علمی اعلام و مدیریت نماید.
این مجله در راستای پایبندی به اصول اخلاقی و حرفه‌ای نشر، به‌ویژه دستورالعمل‌های انجمن جهانی سردبیران مجلات پزشکی (WAME)، استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند نگارش، داوری و ویرایش علمی را با رعایت شرایط زیر مجاز می‌داند:
-
استفاده شفاف و مسئولانه: نویسندگان موظف‌اند در صورت بهره‌گیری از ابزارهای هوش مصنوعی (از جمله اما نه محدود به ChatGPT، Grammarly، DeepL و غیره) در تهیه هر بخش از مقاله (مقدمه، مرور ادبیات، نتایج، بحث، ترجمه، نگارش مجدد و...)، این موضوع را در بخش تقدیر و تشکر یا پاورقی صفحه اول به‌صورت شفاف اعلام نمایند.
-
عدم انتساب هوش مصنوعی به‌عنوان نویسنده: مطابق دستورالعمل WAME، هیچ ابزار یا سامانه هوش مصنوعی‌ای نمی‌تواند به‌عنوان نویسنده مقاله علمی در نظر گرفته شود؛ زیرا فاقد مسئولیت‌پذیری اخلاقی و قانونی است.
-
بررسی انتقادی و اعتبارسنجی انسانی: تمامی محتواهایی که با کمک هوش مصنوعی تولید می‌شوند باید توسط نویسندگان انسانی بازبینی، اصلاح و تأیید شوند. مسئولیت کامل در قبال صحت، اصالت، و انسجام مطالب نهایی با نویسندگان انسانی است.
-
استفاده در داوری علمی: داوران در صورت استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی برای تحلیل متون یا کمک در نوشتن بازخوردها، باید از ورود اطلاعات محرمانه مقالات به این ابزارها خودداری کرده و در صورت استفاده، محرمانگی داده‌ها را رعایت نمایند.
-
نقض احتمالی اصول اخلاقی: استفاده نابجا از هوش مصنوعی که منجر به تحریف داده‌ها، تولید اطلاعات نادرست، یا سرقت علمی شود، نقض آشکار اصول اخلاقی نشر تلقی شده و پیامدهای حقوقی و اخلاقی به‌همراه خواهد داشت.
-
بازبینی مستمر سیاست‌ها: با توجه به پویایی حوزه هوش مصنوعی، سیاست‌های مجله در این خصوص به‌صورت مستمر مورد بازنگری قرار گرفته و در صفحه رسمی مجله به‌روزرسانی خواهد شد.
بدین ترتیب، مجله ما به رعایت دقیق و صادقانه اصول شفافیت در استفاده از هوش مصنوعی پایبند بوده و خود را متعهد به پیروی از بیانیه رسمی WAME با عنوان "Recommendations on Chatbots and Generative Artificial Intelligence in Relation to Scholarly Publications" می‌داند.
جهت مطالعه کامل این دستورالعمل می‌توانید به پیوند زیر مراجعه فرمایید:
https://wame.org/page3.php?id=106
